२६ जानेवारी प्रजासत्ताक दिनाचे महत्त्व

प्रजासत्ताक दिन हा भारताचा एक महत्त्वाचा राष्ट्रीय सण आहे. २६ जानेवारी १९५० रोजी भारताने आपले संविधान (घटनेचे पुस्तक) अंमलात आणले आणि भारत हा पूर्णपणे लोकशाहीप्रधान प्रजासत्ताक देश झाला. या दिवशी भारताला ब्रिटिश राजवटीपासून संपूर्ण स्वातंत्र्य मिळाल्याचे आणि स्वतंत्र संविधानाने मार्गदर्शन मिळाल्याचे प्रतीक आहे.


26-republic-day


 प्रजासत्ताक दिनाची ऐतिहासिक पार्श्वभूमी 

१. पूर्ण स्वराज्याचा ठराव:
२६ जानेवारी १९३० रोजी लाहोर अधिवेशनात भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसने पूर्ण स्वराज्याचा (पूर्ण स्वातंत्र्याचा) ठराव पारित केला. त्यामुळे २६ जानेवारीला विशेष ऐतिहासिक महत्त्व आहे.
२. संविधान अंमलात येणे:
२६ नोव्हेंबर १९४९ रोजी संविधान सभा तयार केलेले भारतीय संविधान मंजूर झाले, परंतु २६ जानेवारी १९५० रोजी ते औपचारिकपणे लागू करण्यात आले. या दिवसापासून भारत प्रजासत्ताक राष्ट्र बनला.

 प्रजासत्ताक दिनाचा उत्सव

१. दिल्लीतील मुख्य समारंभ:
दरवर्षी दिल्लीतील राजपथ (सध्या कर्तव्यपथ) येथे मुख्य प्रजासत्ताक दिनाचा कार्यक्रम होतो. या कार्यक्रमात राष्ट्रपती ध्वजारोहण करतात आणि लष्कराच्या तीन दलांच्या संचलनासह (थलसेना, नौदल, हवाई दल) भव्य मिरवणुकीचे आयोजन केले जाते.
विविध राज्यांच्या झांक्याही सादर केल्या जातात, ज्यात त्यांच्या सांस्कृतिक वारशाचे दर्शन घडते.
प्रजासत्ताक दिनाच्या संचलनात भारताची सामरिक ताकद (टँक, क्षेपणास्त्र) आणि सांस्कृतिक विविधता प्रदर्शित केली जाते. 

 २. शौर्य पुरस्कार:  

  • या दिवशी शूरवीर सैनिकांना आणि नागरिकांना विविध पुरस्कार देऊन गौरविण्यात येते. 
  • उदाहरणार्थ: परमवीर चक्र, महावीर चक्र, अशोक चक्र इत्यादी.
 ३. बीटिंग रिट्रीट समारंभ: 

  • २९ जानेवारीला प्रजासत्ताक दिनाच्या समारंभाची सांगता बीटिंग रिट्रीट या विशेष कार्यक्रमाने होते, ज्यामध्ये भारतीय लष्कराचे संगीत सादर केले जाते.

 प्रजासत्ताक दिनाचे राष्ट्रीय महत्त्व 

  • लोकशाहीचे प्रतीक: प्रजासत्ताक दिन आपल्याला आपल्या लोकशाही व्यवस्थेची आठवण करून देतो, ज्यात प्रत्येक नागरिकाला समान अधिकार आहेत.

  • घटनेचा आदर: हा दिवस आपल्या संविधानाच्या मूलभूत तत्त्वांप्रती आपली वचनबद्धता पुन्हा एकदा दृढ करण्याचा आहे.

  • राष्ट्रीय एकता: विविधता असूनही एकतेची भावना जपणारा हा दिवस आहे.

 प्रजासत्ताक दिन साजरा करण्याचे प्रकार 

  • शाळा आणि महाविद्यालये: ध्वजारोहण, देशभक्तिपर गीत गायन, आणि नाटिका यांचे आयोजन केले जाते. विद्यार्थ्यांना देशप्रेमाचे महत्त्व सांगितले जाते.

  • सामाजिक संघटनांत: विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम, रक्तदान शिबिरे, आणि स्वच्छता मोहीम राबवल्या जातात.

  • टीव्ही आणि रेडिओ: प्रजासत्ताक दिनाच्या परेडचे थेट प्रक्षेपण केले जाते. तसेच देशभक्तिपर चित्रपट आणि गीते प्रसारित होतात.

 प्रजासत्ताक दिनाचे प्रतीकात्मक स्वरूप 

  • राष्ट्रध्वज:  या दिवशी राष्ट्रध्वजाला सलामी दिली जाते. तिरंगा भारतीय स्वातंत्र्य, शांती आणि समृद्धीचे प्रतीक आहे.

  • राष्ट्रगीत आणि राष्ट्रगान: “जन गण मन” हे राष्ट्रगान  आणि “वंदे मातरम” हे राष्ट्रगीत या दिवशी मोठ्या अभिमानाने गायले जाते.

 संविधानाचे महत्वाचे तत्त् 

  • समानता:  सर्वांना समान अधिकार.
  • स्वातंत्र्य: प्रत्येकाला विचार, वाणी, उपासना यांचे स्वातंत्र्य.
  • बंधुता: सर्व भारतीयांत बंधुतेची भावना.
  • न्याय: सामाजिक, आर्थिक, आणि राजकीय न्यायाची हमी.

नवीन भारताचे स्वप्न : प्रजासत्ताक दिन केवळ भूतकाळातील गौरव साजरा करण्याचा दिवस नाही, तर नवीन भारत घडवण्याचा निर्धार करण्याचा दिवस आहे. भारतातील प्रत्येक नागरिकाने आपल्या संविधानाच्या मूलभूत तत्त्वांवर चालत देशाच्या प्रगतीसाठी योगदान द्यावे. 

जय हिंद!